ประเพณีชักพระเดือนห้า ต.คอกกระบือ อ.ปะนาเระ จ.ปัตตานี

บรรยากาศ : ประเพณีชักพระเดือน 5   

          บรรยากาศชักพระเดือน 5 จัดเพียง 1 วัน คือ ช่วงเช้าลากเรือพระออกจากวัดไปยังจุดหมายคือศาลาริมทางที่ได้ปลูกสร้างไว้ห่างจากวัดประมาณ 5 กิโลเมตร  ช่วงเย็นลากเรือพระกลับวัด เป็นอันเสร็จพิธี  แต่ภายในวัดได้จัดงานวัดเรียกว่า “เฉลิมฉลองต้อนรับเรือพระกลับวัด”  อดีตเป็นงานที่ยิ่งใหญ่ บางปีจัด 3 คืนบ้าง  5 คืนบ้าง  7 คืนบ้าง หมายกำหนดการขึ้นอยู่กับข้อตกลงระหว่างวัดกับชุมชน และความพร้อมในการจัดงานแต่ละปี ภายในงานมีการแสดงต่าง ๆ เช่น หนังตะลุง มโนราห์ หนังกลางแปลง และเครื่องเล่นต่าง ๆ  เพื่อต้องการให้ชาวบ้านได้พักผ่อน ผ่อนคลาย สนุกสนาน และสามัคคีในหมู่คณะ เพื่อเตรียมพร้อมการเริ่มต้นชีวิตใหม่ คือ การทำนา

          พิธีชักพระเดือน 5 เริ่มตั้งแต่ช่วงเช้า ชาวบ้านเดินทางมาวัดมหิงสารามเพื่อรอฤกษ์ยามการเคลื่อนขบวนเรือพระ เส้นทางลากเรือพระได้กำหนดไว้อย่างแน่นอนประจำปี โดยเริ่มเคลื่อนกระบวนลากเรือพระจากวัดไปสิ้นสุดปลายทางที่ศาลาริมทางซึ่งมีอยู่ 2 หลัง ชาวบ้านกล่าวว่า ในอดีตพื้นที่บริเวณนี้ มีต้นประดู่ขึ้นเป็นทิวแถวทั้งสองข้างทาง บรรยากาศร่มรื่น ลมพัดเย็นสบาย เหมาะสำหรับการหยุดแวะพักช่วงเดินทางไปยังชุมชนอื่น ๆ

           เวลาประมาณ 16.00 น. ลากเรือพระกลับและให้ถึงวัดก่อนเวลามืดค่ำ เพราะเส้นทางริมถนนหนทางไม่มีไฟฟ้าอย่างเช่นปัจจุบัน อาจเกิดอันตรายระหว่างทางได้  และก่อนเรือพระถึงวัดประมาณ 200 เมตร พื้นที่โดยรอบเป็นท้องทุ่งนาบริเวณกว้าง ในอดีตพื้นที่บริเวณนี้ยังไม่มีอาคาร บ้านเรือน เป็นพื้นที่นาทุ่งโล่งกว้าง จึงมีจัดกิจกรรม “ประลองฝีมือ” โดยใช้ลูกมะนาว ลูกเฟือง ปาใส่กันระหว่างผู้ลงสนามการแข่งขัน

          การประลองฝืมือเป็นกิจกรรมหนุนเสริมเกี่ยวเนื่องกับประเพณีชักพระเดือน 5 ในอดีตประจำทุกปีเมื่อลากเรือพระมาถึงบริเวณนี้ ชาวบ้านทุกคนจะรู้จึงต้องลากเชือกเรือพระลงไปในท้องทุ่งนา จัดการแยกเชือกออกเป็น 2 ฝัง  มีระยะห่างกันพอประมาณ  เพื่อจัดกิจกรรม “การประลองฝีมือ” แถบจังหวัดพัทลุงเรียกว่า “การปาขนมต้ม” เป็นกิจกรรมหนุนเสริมที่เกี่ยวเนื่องกับประเพณีชักพระเดือน 11 เพราะสมัยพุทธกาล ครั้นพระพุทธเจ้าเสด็จลงมาจากชั้นดาวดึงห์ มีชาวบ้านเดินทางไปต้อนรับจำนวนมาก  พร้อมกับทำขนมต้มไปถวายพระพุทธเจ้า ด้วยเหตุที่มวลชนร่วมเดินทางมาต้อนรับจำนวนมาก กลุ่มชาวบ้านอยู่ท้ายแถว ไม่สามารถถวายขนมต้มได้ จึงใช้วิธีการโยน หรือ ปาให้ลงไปในบุษบกเพื่อถวายให้กับพระพุทธเจ้า  ชาวบ้านจึงได้ดัดแปลงรูปแบบกิจกรรมมาเสริมสร้างความสนุกสนาน

          การดัดแปลงกิจกรรมแต่ละท้องถิ่นแตกต่างกันบ้างดังที่กล่าวมาแล้ว  ส่วนชาวบ้านคอกกระบือ  เรียกว่า “การประลองฝีมือ”  เพราะในสมัยนั้น มีคนบางกลุ่มชอบเรียนเรื่อง เวทมนต์ การปลุกเสกของขลัง เพื่อความศักดิ์สิทธิ์ด้วยคาถาอาคม เรียกว่า “คนเล่นของ” มีการสักเลขยันตร์จากอาจารย์ฝีมือดี จึงต้องการประลองวิชาว่า  “ใครมีคาถาอาคม เวทมนต์ความขลังมากกว่ากัน”  จะท้าประลองฝืมือในช่วงลากพระเดือน 5  ปกติจะใช้ลูกมะนาว ลูกมะเฟื่อง หรือผลไม้อื่นตามแต่คู่แข่งขันยอมรับในการปาใส่กัน  ถ้าคนธรรมดาถูกปาเข้าไปบริเวณหน้าอก ท้อง หรือบริเวณหน้า จะเกิดอาการเจ็บ ปวด หายใจไม่ออก ฉะนั้น ผู้ที่เข้าการประลองเป็น คนหนุ่ม ร่างกายแข็งแรง มีกำลังวังชา หรือ กลุ่มของคนหนุ่มชอบทดสอบพลัง และที่สำคัญ คือ “มีวิชาอาคมป้องกันตัว” 

          ลักษณะการ “ประลองฝีมือ”  ต้องแสดงลีลา ท่าทาง ตามกฎกติกา ใช่ว่าใครจะปาก็ปามั่ว คือ ผู้ประสงค์จะประลองฝีมือ ยืนอยู่ฝั่งด้านนอกของเชือกและเปล่งเสียงท่าทายผู้ประสงค์จะเข้ามาประลอง พร้อมประกาศว่าอุปกรณ์การปา คือ ลูกมะนาว ถ้ามีผู้ประสงค์จะประลองเข้ามายืนอีกฝั่ง แสดงว่า “ตอบรับการประลองฝีมือ”  ส่วนผู้เข้าร่วมลากเรือพระร่วมเป็นกองเชียร์ เลือกยืนเชือกฝั่งไหน แสดงว่าต้องการเชียร์ผู้เข้าแข่งขันคนนั้นให้ชนะในการปาครั้งนี้ การปากันแต่ละครั้งแม้ว่าจะเจ็บอย่างไร ผู้เข้าประลองจะเก็บอาการ เพื่อต้องการให้รู้ว่า ตนเองไม่เจ็บปวด มีคาถาอาคมเก่งกล้า จะได้เป็นที่ยอมรับของชาวบ้าน โดยเฉพาะคนหนุ่มเพื่อต้องการให้หญิงสาวในชุมชนยอมรับและชื่นชอบ แต่ปัจจุบันกิจกรรมหนุ่นเสริมเหล่านี้ได้เลือนหายไป

          การลากพระเดือน 5 จากอดีตจนถึงปัจจุบัน ได้เปลี่ยนแปลงไปมาก ทั้งบรรยากาศการจัดทำเรือพระ การชักลากเรือพระ และกิจกรรมอื่น ๆ  เปรียบเหมือนว่า ในอดีตชาวบ้านได้คิดค้นประเพณีและเข้าร่วมกิจกรรมด้วยความเชื่อ ความศรัทธา และการสามัคคีระหว่างกลุ่มชน แต่ปัจจุบันมีหน่วยงาน องค์กรเข้ามาจัดสรรงบประมาณ ดำเนินการจัดตั้งขบวนการชักลากเรือพระ มีขบวนกลองยาว เหล่านางรำ จึงกลายเป็น “ประเพณีประดิษฐ์” หรือ “ประเพณีจัดตั้ง” ตามรูปแบบของคณะกรรมการดำเนินงาน ชาวบ้านเป็นเพียงผู้ให้ความร่วมมือ บางกิจกรรมหนุนเสริมบนพื้นฐานเอกลักษณ์ของท้องถิ่นได้เลือนหายไป เช่น กิจกรรมการประลองฝีมือ การจัดงานตอนกลางคืน หนังฉายกลางแปลง หนังตะลุง มโนราห์ ซึ่งเป็นไปตามหลักการเปลี่ยนแปลงตามยุคสมัย ถ้าชุมชนมีความเข็มแข็ง สังคมจะไม่มีวันล่มสลาย แม้หยุดชะงักไปบ้าง สุดท้ายมีการปรับตัวและเปลี่ยนแปลงระบบไปสู่ “ภาวะสมดุล” ให้สอดคล้องกับยุคสมัยนั้น